Voice Dialogue: Ik en mijn Ikken

Theorie

The voyage of discovery is not in seeking new landscapes but in having new eyes.                    

Marcel Proust

“Wie ben ik?” Ja, wie ben je eigenlijk? Al eens afgevraagd? En is er wel zoiets als een ‘ik’? Of zijn er meer ‘ikken’? Dus, misschien zou de vraag wel moeten zijn: “Wie zijn wij?”

Dit klinkt gekker dan het is. Want hoewel het hebben van meerdere personen met ieder een eigen stem vaak wordt geassocieerd met een psychische stoornis, is het toch echt heel normaal. Iedereen heeft ze namelijk. Dus ook jij.

Ga maar na. Je loopt door de supermarkt en daar zie je die overheerlijke maar oh zo ongezonde kant en klaar maaltijd. Je staat stil en denkt; “hmmmm, lekker. Moet kunnen.”

Maar zodra je je hand uitsteekt om het te pakken, hoor je: “zou je dat nou wel doen? Hoeveel calorieën zitten er eigenlijk in?” En een interessante interne discussie is van start gegaan!

En zo gaat dat de hele dag door. Dag in, dag uit. Vaak ben je je er niet eens bewust van.

Om dit proces te illustreren wordt wel de metafoor van de bus gebruikt (zie de afbeelding hieronder). Een bus vol ikken. Je verschillende ikken zijn de passagiers en jijzelf zit als chauffeur aan het stuur. Je ikken willen echter niet allemaal dezelfde richting op en hebben uiteenlopende ideeën over hoe de bus bestuurd moet worden. Zo wenst bijvoorbeeld je ‘Perfectionist’ dat jij uitmuntend rijdt, je ‘Pleaser’ wil dat iedereen het naar de zin heeft en je ‘Pusher’ wil alleen maar zo snel mogelijk door crossen.

Als deze passagiers af en toe iets van hun wensen aan jou als chauffeur kenbaar maken, is dat nog wel te overzien. Ze duwen je echter geregeld opzij en nemen dan zelf het stuur in handen. Je keuzevrijheid wordt daardoor direct beperkt. En dat kan tot frustraties leiden!

Niet al je ikken hebben evenveel invloed op je doen en laten. Sommige ikken zitten echter steevast vooraan in je bus en treden veel op de voorgrond. Ze nemen veelvuldig het stuur van je over. Zo doen dat zelfs zó vaak, dat je het niet eens meer merkt. Misschien ben je inmiddels gaan denken dat zij de chauffeur zijn, en niet jij.

Andere ikken zijn minder op de voorgrond. Ze zitten meer achter in de bus. Soms zijn ze zelfs zover weggemoffeld dat ze in de kofferbak zitten. Ze zijn er wel, maar je ziet en hoort ze niet zo vaak. En zodra ze zich laten horen, worden ze direct overschreeuwd door de ikken die aan het stuur zitten. En dat is jammer! Om meer dan één reden trouwens.

Ikken die weliswaar in de bus zitten maar hun stem niet kunnen laten gelden dragen dus ook niet bij aan een goede en waarschijnlijk fijnere busrit. Uit de busreis wordt zo dus niet alles gehaald wat erin zit.

Maar er is nog een reden waarom het goed zou zijn om ook al die andere stemmen mee te laten doen. Het maakt namelijk dat jijzelf beter in balans kunt komen. Immers, in plaats van je altijd maar te laten leiden door jouw ikken met de grootste mond, zou het beter zijn om ook de waardevolle inbreng van die andere stemmen, die er ook zijn, mee te laten wegen. Laat ik het illustreren aan de hand van een voorbeeld.

Inge heeft een sterke ‘Pleaser’ die dan ook bijna altijd aan het stuur zit. Haar pleaser zorgt ervoor dat Inge het anderen altijd naar de zin maakt. En dat gaat zover dat Inge vergeet om ook aan haar eigen behoeften aandacht te schenken. Die ‘ik’, die ook graag aan zichzelf wil denken zit ver achter in de bus van Inge. En iedere keer als die ook wat wil inbrengen (“Inge, neem nu even tijd voor jezelf. Ga eens even met een boek op de bank zitten en kom even lekker tot jezelf.”), grijpt de Pleaser onverbiddelijk in: “Nee, geen tijd voor. Je moet nog even langs de buurvrouw die ziek is en vast wel even wat hulp kan gebruiken.” En ga zo maar door.

Als Inge te lang haar ‘ik’ verwaarloost die ook aan Inge zelf wil denken, ligt een crisis uiteindelijk op de loer. Vermoeidheid, ontevreden gevoel en zelfs burn-out zijn daar bekende voorbeelden van.

Peter heeft een drukke en verantwoordelijke baan. Hij is serieus, werkt veel en maakt lange dagen. Peter gunt zichzelf maar heel weinig ontspanning. Ook in het weekend werkt hij vaak door. Peter heeft een echte ‘Pusher’ achter het stuur van zijn bus zitten.

Soms gaat hij met vrienden op stap. En dan valt het zijn vrienden op dat Peter, met een paar borrels achter de kiezen, heel anders is. Hangt de clown uit, vertelt moppen, overhemd uit zijn broek en lachen. Veel lachen! Ze zien dat Peter op die momenten echt geniet.

Net als bij zoveel andere mensen laten de ‘bodygards’, de ikken die altijd maar aan het stuur zitten en de andere ikken die achterin zitten onder de duim houden, onder invloed van alcohol hun waakzaamheid wat vieren. En dat creëert ruimte voor die ‘onderdrukte’ ikken om ook eens hun stem te laten horen. En, vaak met een louterend effect!

(Voor sommigen is alcohol de enige manier om met deze kanten in contact te komen.)

Is er ook een andere manier dan het nuttigen van alcohol, om in contact te komen met al die ikken, die er ook zijn maar die normaal gesproken weinig tot niet gehoord worden? Jazeker!

De kunst is om zicht te krijgen op jouw ikken. Zowel de ikken die altijd achter het stuur zitten als de ikken die achter in de bus zitten. Ze zijn namelijk allemaal belangrijk! Zodra je een goede kijk hebt op jouw verschillende kanten, die allemaal aan jou trekken (de één dus meer dan de ander), dan kun je gaan proberen om ook de ikken aan het woord te laten die tot dan steeds naar de achterkant van de bus werden gestuurd. Dat betekent dat je af en toe de ‘schreeuwlelijken’ even moet temmen en de stillen aan het woord moet laten. Dat laatste vraagt misschien ook wel wat moed of doorzettingsvermogen maar uiteindelijk ga je ervan profiteren. Het vergroot je gevoel van keuzevrijheid en het gaat je meer rust opleveren.

Tot slot, het ‘onderdrukken’ van ikken is net als een bal die je onder water houdt: dat kost kracht en moeite. En als je even niet oplet, springt hij, afhankelijk van hoe diep je hem hebt weggeduwd, op een onbewaakt ogenblik toch naar boven.

Zoals gezegd, alcohol wil dat onbewaakte ogenblik nog wel eens een handje helpen. Maar of dat nu de juiste oplossing is, betwijfel ik

Samenvattend:

• • Stap 1: besef dat je uit meerdere ikken bestaat
  • Stap 2: onderscheid je ikken
  • Stap 3: maak een onderscheid tussen de ikken die aan het stuur (voorin) zitten en die verder naar achteren in de bus zitten
  • Stap 4: stel een manager aan van al jouw ikken
  • Stap 5: experimenteer met het wisselend aan het woord laten van de verschillende ikken

Aanbevolen literatuur:

• • Karin Brugman e.a., “Ik (k)en mijn ikken. Ontdek andere kanten van jezelf”, 2019.

Oefening

Ontdek welke ikken in jou aan het stuur van je bus zitten.

Stel jezelf eens de volgende vragen:

• • Welk gedrag vertoon ik volautomatisch, zonder erbij na te denken. Gedrag waarvan je zegt: “Voordat ik het wist … (had ik het alweer geregeld, had ik alweer ‘ja’ gezegd, enz.)
  • Hoe gedraag ik mij onder spanning en stress?
  • Hoe typeren mensen die mij kennen, mij? (“Jij bent een echte …”)

Ontdek welke ikken in jou achter in de bus zitten.

Stel jezelf eens de volgende vragen:

• • Waar erger je je aan bij anderen? Wat veroordeel je? Van welke eigenschappen ben je blij dat jij ze niet hebt?

Dat zijn allemaal kanten van jou die naar de achterbak van de bus zijn ‘verbannen’.

• • Welke eigenschappen zou je juist meer willen hebben?
  • Waar dagdroom je soms over en welke ikken spelen daar een rol in?

In dagdromen of fantasie is soms meer ruimte voor ikken die er in het dagelijks leven minder mogen zijn.

Coaching

In een coachsessie gaan we contact maken met zowel de ikken die bij jou aan het stuur zitten als die anderen, die achter in jouw bus verscholen zitten. Je maakt kennis met die kanten van jezelf en gaat inzien welke belangrijke rollen zij voor jou spelen.

Je leert om vanuit een ‘neutrale’ positie naar beide kanten te kijken. Je ervaart daardoor meer keuzevrijheid bij het inzetten van jouw ikken. En dat geeft rust!

Model