Het Enneagram

Theorie

Het enneagram is een dynamisch persoonlijkheidssysteem dat negen duidelijk herkenbare en fundamenteel verschillende denk-, gevoels- en handelingspatronen beschrijft, zgn. persoonlijkheid ‘basispatronen’ (zie het model hieronder). ‘Ennea’ is het Griekse woord voor negen en ‘gram’ staat voor afbeelding of iets dat geschreven is. En dus wordt het enneagram-persoonlijkheidsmodel voorgesteld door een negenpuntige ster in een cirkel, met negen persoonlijkheid basispatronen.

Het is niet zo dat iedereen maar één van de negen basispatronen in zich heeft. Het kunnen er meer zijn. Maar, over het algemeen zal er toch wel één van de negen meer op de voorgrond staan. Dat is het basispatroon uit het enneagram dat jou kenmerkt. Dat basispatroon zorgt ervoor dat je je in veel situaties min of meer voorspelbaar gedraagt. Inzicht in jouw basispatroon kan je helpen om effectiever met anderen om te gaan.

Bewustzijn van je basispatroon levert je inzicht op in jouw gedrag en mitsdien ook hoe je omgeving daarop reageert. Wordt je vaker verrast door de reacties van anderen? Loop je vaker aan tegen ‘moeilijke communicatie’? Zou je willen dat je soms anders gereageerd had dan je (weer!) gedaan hebt? Dan is het verdiepen in je enneagram wellicht iets voor jou.

Niet één basispatroon is ‘goed’ of ‘slecht’. Het zijn allemaal ‘Kernkwaliteiten’. Maar dat betekent ook dat ze allemaal zgn. “Valkuilen” in zich hebben.
(Voor de systematiek van Kernkwaliteiten, zie in het Thema Energie, onder “Kernkwadranten”.)

Naast kennis van je persoonlijke enneagram is het in veel gevallen verhelderend om ook het enneagram van je werkomgeving te kennen. Past jouw persoonlijke basispatroon bij het basispatroon van de organisatie waarin je werkt? En wat als dat niet het geval blijkt te zijn?
Ook hiervoor is het onderzoeken van enneagrammen een waardevolle exercitie.

De negen basispatronen (in het kort):

1. De Perfectionist
– Zoekt naar perfectie. Vermijd fouten en het kwaad (= zgn. “Fixed Mindset”).
– Ervaart een dwang om hard te werken.
– Kan moeilijk beslissingen nemen vanwege ‘angst’ voor missers.
2. De Gever
– Wil goedkeuring verwerven en past zich aan om anderen te pleasen.
– Kan eigen behoeften moeilijk herkennen.
– Verandert zijn/haar zelfpresentatie om aan behoeften van anderen te kunnen voldoen.
3. De Succesvolle Werker
– Is taakgericht.
– Heeft moeilijk toegang tot zijn/haar emoties.
– Is als een kameleon. Kan gemakkelijk van rol en imago veranderen.
4. De Romanticus
– Wil datgene dat niet beschikbaar is, ver weg is en moeilijk te bemachtigen.
– Voelt zich aangetrokken tot melancholie.
– Heeft in relaties een patroon van aantrekken-en-afstoten.
5. De Waarnemer
– Kennis is macht. Houdt van analytische systemen en specifieke informatie.
– Is gepreoccupeerd met zijn/haar eigen wereld. Onafhankelijkheid is belangrijk.
– Emoties worden onder controle gehouden.
6. De Loyalist
– Stelt uit. Denken komt in plaats van doen.
– Succes roept angst op.
– Wantrouwt de motieven van anderen.
7. De Levensgenieter
– Houdt meerdere opties open. Beperking roept angst op.
– Vermijdt conflicten door problemen te omzeilen.
– Vlucht in plezierige fantasieën.
8. De Baas
– Macht is belangrijk.
– Kan behoefte om afhankelijk en gevoelig te zijn moeilijk toelaten.
– Heeft een alles-of-niets stijl.
9. De Bemiddelaar
– Schuift veranderingen voor zich uit door steeds met oude oplossingen te komen.
– Kan moeilijk nee zeggen.
– Onderdrukt fysieke energie en woede

Aanbevolen literatuur:

• • Helen Palmer, “Handboek enneagram”, 2006
  • Daniel Ofman, “Organisatie-alibi’s. De kracht van enneaculturen”, 2003

Oefening

Een uitgebreide, praktijkgerichte oefening vindt live plaats tijdens een coachsessie. Tijdens een bijeenkomst (individueel of groepsgewijs) worden zowel persoonlijke als zakelijke enneagrammen behandeld. Aan de orde komen o.a.:

• • Relatie persoonlijk enneagram en Kernkwaliteiten;
  • Relatie persoonlijk enneagram en effectieve communicatie;
  • Relatie persoonlijk enneagram en kantoor enneagram;
  • Ondersteuning door het Enneagram spel.

Een korte, richtinggevende enneagramtest vind je op:
www.123test.com/nl/enneagram/